ASİTLERİN KULLANIM ALANI ( INSTAGRAM bilgilimiti )
İnsanoğlu var olduğu günden beri kendini koruma ve yaşamını sürdürebilmek için her zaman arayış içinde olmuştur. Bu arayış doğrultusunda doğadan çeşitli maddeler elde ederek bu maddeleri kullanmıştır. Günlük hayatta kullandığımız asit ve bazlar bu maddelere örnek olarak verilebilir. Tuz ruhu olarak da bilinen hidroklorik asit 1400’lü yıllarda Cabir İbn-i Hayyan tarafından sentezlenmiştir. Sanayi devrimi sırasında önemi keşfedilen hidroklorik asidin sanayide çeşitli yöntemlerle üretimi de bu dönemde başlamıştır. Güçlü bir asit olan hidroklorik asit insan dokusu başta olmak üzere pek çok yüzeyi tahrip ve tahriş eder. Solunması da zararlı olan bu asitle çalışılırken en üst düzeyde güvenlik önemleri alınmalıdır. Balkon demirlerinin zamanla paslandığını gözlemlemişizdir.
Bunun nedeni ne olabilir? Pası, metallerin havanın oksijeni ile tepkimesinden oluşan metal oksitler meydana getirir. Metal oksitlerin bazik özellik gösterdiğini daha önce öğrenmiştik. Metal eşyaların üzerinde oluşan pasları gidermek için ne kullanılabilir?
Bazik özellikteki bu maddelerin asitlerle tepkime verebildiklerini de biliyoruz. Bu nedenle hidroklorik asit pas giderici olarak kullanılabilir. Pencere ve kapı profilleri (Görsel 1.25), boru ve tesisat malzemeleri, elektrik kabloları ve döşemelerde kullanılan PVC (polivinilklorür) üretiminde de hidroklorik asit kullanılmaktadır.
Zaç yağı olarak bilinen sülfürik asidin (H2SO4) keşfi de yine simya dönemine denk gelmektedir. Cabir Bin Hayyan, Kıbrıs taşı olarak bilinen demir (II) sülfatı (FeSO4) kullanarak sülfürik asidi elde etmiştir.
NOT: Kolalı içeceklerdeki asitliği de fosforik asit sağlamaktadır. Fosforik asitin sahip olduğu sert ve keskin tat, kolalı içeceklere özgü aromayı oluşturmaktadır.
BAZLARIN KULLANIM ALANI
Halk dilinde sud kostik ya da kostik soda olarak bilinen madde sodyum hidroksittir (NaOH). Sodyum hidroksit bilinen en kuvvetli bazdır. Oda koşullarında katı hâlde bulunan, beyaz renkli bir maddedir. Tıpkı sülfürik asit gibi nem çekici özelliğe sahiptir. Bu nedenle su ile tepkimesi sırasında ısı açığa çıkarır. Sodyum hidroksit çözeltisi hazırlanırken dikkatli olunmalıdır,
Potasyum hidroksit (KOH) ise halk dilinde potas kostik olarak bilinir. Oda koşullarında katı hâlde bulunan potasyum hidroksit beyaz renklidir. Suda ısı açığa çıkararak çözünür. Bir baz olan potasyum hidroksidin endüstride geniş bir kullanım alanı vardır. Arap sabunu, sıvı sabun ve birçok temizlik malzemesi yapımında kullanılan potasyum hidroksit tıpta ve tarımda da kullanılmaktadır.
ASİT YAĞMURLARI
Kömür ve petrol gibi fosil yakıtların kullanılması atmosferde karbondioksit (CO2), kükürtdioksit (SO2) ve azotdioksit (NO2) gazlarının birikmesine yol açmaktadır. Hava kirliliğine neden olan ve baca gazları olarak da adlandırılan bu gazların asidik oksitler olduğunu 24. sayfada öğrenmiştik . Bu gazlar havadaki su buharı ile birleştiklerinde kimyasal tepkimeler gerçekleşir. Bu tepkimelerde karbonik asit (H2CO3), sülfüroz asit (H2SO3) ve nitrik asit (HNO3) oluşur. Atmosferin üst tabakalarında azalan basıncın ve soğuyan havanın etkisi ile su buharları sıvı hâle geçer ve yağmur şeklinde yeryüzüne iner. Çok miktarda karbon, kükürt ve azot içeren bu yağmurlara asit yağmurları denir. Atmosferde biriken asit sadece yağmurla değil kar ve sis yoluyla da yeryüzüne iner. Peki, yeryüzüne inen bu asitlerin olumsuz sonuçları nelerdir? Hiçbir canlının yaşayamadığı ölü göller, yok olan ormanlar, tarlalarda harap olan mahsuller, sağlığını yitiren insanlar, zarar gören tarihî ve sanatsal yapılar asit yağmurlarının neden olduğu sonuçlardır. Akarsular ve göllere yağan asit yağmurları bu suların asitliğini artırarak pH’sini düşürür. Artan asit miktarı bu sularda yaşayan canlıların ölmesine neden olur. Asit yağmurları insan sağlığını da tehdit etmektedir. Atmosferde biriken bu zararlı asit buharları astım, bronşit gibi solunum yolları rahatsızlıklarına, nefes darlığına ve akciğer kanserine neden olmaktadır. Topraktaki mineraller bitkilerin besin kaynağıdır. Asit yağmurları ile toprakta biriken asitli su topraktaki minerallerin çözünmesine ve toprağın mineral oranının düşmesine neden olur. Bu durum bitkilerin topraktan beslenmesini engelleyerek büyümesini yavaşlatır hatta tamamen durdurur. Ağaçların yaprakları dökülür Asit yağmurları sadece canlılara değil cansız varlıklara da zarar vermektedir. Kireç taşı ve mermerden yapılmış pek çok heykel ve binalar asit yağmurları nedeniyle zarar görmektedir.
